In dit artikel komen de vier grootste uitdagingen aan bod die gemeenten tegenkomen tijdens het innoveren. We benoemen de grootste drempels en hoe je daar als gemeente mee om kan gaan volgens de mensen die wij geïnterviewd hebben.
1. Beschikbaarheid middelen
Vrijwel alle geïnterviewden noemden als belangrijkste drempel voldoende financiële middelen beschikbaar krijgen. Zonder financiële middelen is het onmogelijk om op elk gebied voldoende deskundigheid beschikbaar te hebben. “Hoe kun je geld uitgeven zonder dat je weet wat het resultaat wordt? En zonder dat je precies weet hoe je het gaat doen? Dit is bij de start van innovatie veel aan de orde.” Dit hoort Theo Veltman, programmamanager Innovatie bij de Gemeente Amsterdam, vaak. Stijn Steenbakkers, wethouder bij de Gemeente Eindhoven, ziet ook dat de puur economische kosten hoger liggen dan de economische baten. De baten zitten vooral in zaken die niet in geld uit te drukken zijn, zoals een verbeterde dienstverlening. Hoe leg je dat uit aan het College? Dit betekent dat werkelijke innovatie vooral kansrijk is als er een borging van de overkoepelende plannen bij het College is. Anders loopt het proces vast.
2. Omgaan met een onzekere uitkomst
Om geld beschikbaar te krijgen, is het van belang draagvlak te creëren. Bij het College moet de mindset aanwezig zijn om tijd te besteden aan iets waar de uitkomst onzeker van is. Marijn Fraanje, Chief Information Officer, voegt eraan toe: “Het zit hem grappig genoeg niet in de techniek. Alle partijen op één lijn krijgen is het meest lastig.” Miranda Thijssen, Strategisch Adviseur Sociaal Domein bij Gemeente Wijchen, benadrukt dat het politiek draagvlak cruciaal is. Hoe je dat creëert? “Uitvoering over de plannen spreken, iedereen moet meedoen.”
Regeldruk
Daan Quaars, wethouder in Breda, ziet ook de regeldruk als probleem. “Elke belastingeuro die ik uitgeef, moet ik verantwoorden. Bij innovatie gaat niet alles goed. Dat is lastig om openbaar uit te leggen. Maar daar moet ik overheen en dat durf ik.”
Zo snel mogelijk testen
Behalve de mindset om tijd te besteden aan iets waar de uitkomst onzeker van is, is er nog een belangrijke drempel. Voor innovatie is het van belang zo snel mogelijk te testen, dus direct met het eerste prototype naar de burger. Esther de Leeuw, Directeur Dienstverlening bij de Gemeente Amsterdam, ziet dat men dat spannend vindt. “Het betekent een stukje loslaten en het schept verwachtingen. Maar het is heel belangrijk om het daadwerkelijk te doen en niet alleen te roepen. Soms helpt het juist als je nog geen idee hebt van de antwoorden.”
3. Grip houden op samenwerking met externe partijen
Uit de gesprekken komt de complexe dynamiek van het innovatielandschap voor gemeenten heel duidelijk naar voren. Veel gemeenten richten zich op het toevoegen van waarde bij de burger. Bij de kansen die daar gezien worden, blijken eigenlijk altijd meerdere afdelingen van de gemeente betrokken te zijn en meerdere externe partijen een rol te spelen. De gemeente is niet ingericht voor deze manier van samenwerken, de regels werken ook niet altijd mee. Veel van de uitdagingen hieronder hebben daarmee te maken.
4. Het innovatieproces
De kerndoelen van gemeenten zijn dienstverlenen en beleid maken. Dit vraagt om consistentie, vaste regels, bekende producten en resultaten. Innoveren kan daarom een uitdaging vormen voor gemeenten, omdat dit andere eisen aan organisaties stelt. Zo begint een innovatietraject vaak zonder bekend is hoe het er precies uit gaat zien en welke middelen er nodig zijn.
Creëren van context
Om voldoende voedingsbodem te creëren, is het creëren van een context waarin experimenteren met meerdere partijen mag heel belangrijk is. Het Rathenau instituut heeft hier een interessant onderzoek over geschreven: Waardevol digitaliseren.
Gerard Velders, Senior Medewerker Burgerzaken in ’s-Hertogenbosch ziet het veel eenvoudiger. “Als er een drempel is, moet je kijken hoe je hem weg kunt nemen. Zeker als je gewoon een goed idee hebt. Je moet de focus leggen op het overtuigen van anderen hiervan.”
In het volgende en laatste artikel over innovaties bij gemeenten bespreken we de belangrijkste innovatiethema’s van gemeenten voor het aankomend jaar.
Over deze reeks
Om inzicht te geven in hoe verschillende gemeenten innoveren en om van elkaar te leren, is Station10* langsgegaan bij vijftien medewerkers op allerlei niveaus van gemeenten door heel Nederland. De volgende artikelen maken deel uit van de zevendelige reeks over innovatie in gemeenten.
- Introductie
- Inclusiviteit
- Balanceren om te innoveren
- Samenwerking essentieel
- Verantwoord datagebruik
- Uitdagingen
- Belangrijkste thema’s
Station 10
De artikelen zijn geschreven door Xander Smit met hulp van Merel Jamin en Jordi Maijenburg (adviseurs van Station10). Xander is Senior Adviseur Station10 en leider van de Unit Publiek Domein. Bijna 20 jaar werkt hij mee aan de digitale revolutie. Ervaring vanuit bedrijven, maatschappelijke organisaties, startups en een eigen bureau. We danken de volgende medewerkers voor hun medewerking aan deze reeks:
Ger Baron
Chief Technology Officer
Gemeente Amsterdam
Henk van den Broek
Regiodirecteur en voorzitter
Respectievelijk zorgverlener Pluryn en Rondom Wijchen
Albert Engels
Procesmanager Bouw
Gemeente Rotterdam
Marijn Fraanje
Chief Information Officer
Gemeente Den Haag
Wilbert Hoondert
Strategisch Adviseur
Gemeente Delft
Joost de Koning
Senior Adviseur Economische Zaken
Gemeente Hilversum
Esther de Leeuw
Directeur Dienstverlening
Gemeente Amsterdam
John Nederstigt
Wethouder Duurzaamheid, Jeugd, Onderwijs, Volksgezondheid, Economie en Deregulering
Gemeente Haarlemmermeer
René Pauw
Beleidsmedewerker Smart City
Gemeente Hilversum
Daan Quaars
Wethouder Bouwen en Wonen, Evenementen en Sport
Gemeente Breda
Stijn Steenbakkers
Wethouder Economie, Brainport, Innovatie, Onderwijs en Sport
Gemeente Eindhoven
Miranda Thijssen
Strategisch Adviseur Sociaal Domein
Gemeente Wijchen
Gerard Velders
Senior Medewerker Burgerzaken
Gemeente ‘s-Hertogenbosch
Theo Veltman
Rainmaker Innovation & Programmamanager Innovation
Gemeente Amsterdam