“Ik merk dat steeds meer mensen op hun tenen lopen. We zitten voornamelijk in de overlevingsstand in plaats van in de beschouwende stand. Ook tijdens de huidige coronacrisis gaan we massaal in de actiestand, terwijl je beter de tijd kunt nemen om te reflecteren.” Aan het woord is Rick van Asperen die ik interview naar aanleiding van zijn nieuwste boek Ik laat me niet gek maken. Hoe zorg je als manager dat je niet doordraait in deze bizarre tijden?
Uitgeput
Het boek lijkt precies op het juiste moment te verschijnen. Hoe komt dat? “De publicatiedatum is naar voren getrokken omdat ik in het najaar een forse stijging in het ziekteverzuim verwacht. Daarom is mijn boek er nu al, zodat we dat met elkaar kunnen voorkomen. Die stijging in verzuim komt omdat we te weinig tijd nemen voor reflectie en rust. We rennen maar door terwijl we nu veel meer tijd over hebben doordat we bijvoorbeeld minder reistijd hebben. Helaas vullen we die vrijgekomen tijd niet op met activiteiten die goed zijn voor ons brein.”
Volgens Rick is ons brein nieuwsgierig en tegelijk zijn we op zoek naar veiligheid. Dat zorgt ervoor dat externe prikkels een grote aantrekkingskracht op ons hebben. We worden hierdoor steeds reactiever. “Maar we kunnen een andere keuze maken. Honderdduizenden Nederlanders zeggen uitgeput te zijn. Dat is weliswaar een subjectieve beleving van ieder mens zelf maar daar kun je wel iets mee doen als je wilt. Je hoeft niet door te blijven rennen.”
Over rennen gesproken, in zijn boek onderscheidt Rick drie soorten breinsystemen waar we over beschikken. Allereerst het harloopschoenenbrein voor de actie, het wandelschoenenbrein voor de reflectie en het pantoffelbrein voor de filtering en opslag. In deze tijd is het logisch dat managers uit angst voor ontslag of ziekte een groter beroep doen op hun hardloopschoenenbrein. Wat adviseer je hun? Rick: “Ga niet Netflixen op de bank, maar ga reflecteren, neem rust, praat met volle aandacht met mensen praten uit branches over hoe zij omgaan met de nieuwe situatie. Probeer vooral niet terug te rennen naar het verleden. Wandel naar een nieuwe toekomst”
Actiegericht
Te druk zijn heeft zowel een subjectieve als een objectieve component. Het kan in sommige gevallen een onderdeel zijn van je identiteit. “Kijk mij eens, ik ben een drukke manager dus ik ben belangrijk. Dat soort managers durft daar vaak niet van los te komen.”
Het is ook vaak objectief vast te stellen. Je slaapt te kort, je agenda is helemaal vol, er is te weinig spontaniteit-tijd, je hebt geen lummel-tijd. Rick daarover: “Ons brein is niet gemaakt om continu actief bezig te zijn. Juist deze crisis vraagt erom om niet door te rennen maar na te denken over de toekomst. Om een dergelijke keuze te maken, heb je of voldoende pijn nodig zoals je bijvoorbeeld ervaart tijdens een burn-out of een heftig verlangen naar bijvoorbeeld meer vrijheid.”
Ik eerst
Gechargeerd zou je kunnen zeggen dat de titel Ik laat me niet gek maken egocentrisch overkomt. Zo van, als ik gelukkig ben en rust heb dan is het goed. Maar, vraag ik Rick, onze verantwoordelijkheden als mens zijn toch groter dan dat, bijvoorbeeld in de zorg voor anderen? Rick: “Ik geloof dat wij alles wat we doen juist doen om een behoefte van onszelf te vervullen. Dus ook de zorg voor anderen. Dit doen we bijvoorbeeld vanuit onze behoefte aan bijdragen of geruststelling.“
“Om met anderen te kunnen afstemmen is het beter om te kijken welke waarden ergens onder liggen. Pas dan kun je samen tot nieuwe oplossingen en inzichten komen. Daarvoor heb je voldoende reflectie en rust nodig.”
Vooruitgang
In zijn boek vergelijkt Rick regelmatig de huidige tijd met de tijd dat we in stammen leefden en bessen plukten. Zou hij daar soms naar terug willen? Rick: “Ik maak die vergelijking omdat de evolutie van ons brein miljoenen jaren in beslag heeft genomen. Ons brein is ontstaan in een tijd waarin er ruimte was voor jagen maar ook voor reflectie. De laatste echte verandering in de ‘hardware’ van ons brein heeft 50 duizend terug plaats gevonden. We leven dus in een hele nieuwe tijd met een ‘oud’ brein.”
En de vooruitgang dan? Het is een diep menselijk verlangen om de ruimte te veroveren, vaccins te ontwikkelen, nieuwe ervaringen op te doen. Rick: “Je kunt je afvragen wat vooruitgang eigenlijk is. Want is het een vooruitgang dat we met zoveel honderdduizenden mensen in psychische nood zitten? Voor mij is vooruitgang ook dat je rustig kunt koffiedrinken en een diepgaand gesprek zonder afleiding met iemand kunt hebben wanneer je dat wilt.”
Op een kruispunt
We staan misschien wel op een van de belangrijkste kruispunten in onze geschiedenis en we kunnen zelf bepalen welke kant we op gaan. Wat gebeurt er als we niets doen, als we onze agenda’s laten vollopen en volop in de actiestand blijven hangen? Rick heeft een duidelijk beeld voor ogen van het doemscenario: “Ik voorspel dan een aanzienlijk hoger verzuim, minder effectiviteit, een groot deel van onze creativiteit blijft onbenut en een algehele verruwing van onze maatschappij. Als we onszelf niet voldoende ontladen en opladen dan reageren we dit af op andere mensen om ons heen.”
Dat hoeft natuurlijk niet. Wat gebeurt er als iedereen de lessen uit het boek volgt? Rick: “Wat ik hoop is dat er meer ruimte komt voor spontaniteit, dat het standje ‘ontploffen’ verdwijnt, dat we nieuwsgieriger naar elkaar zijn en dat we meer verbondenheid voelen. Met elkaar, naast elkaar. Dat we door een betere balans weer leren te vertrouwen op onze creatieve vermogens en zo bijvoorbeeld op nieuwe manieren de stikstofproblematiek oplossen. Juist door in verbinding met elkaar te staan kun je zelf veel veranderen.”
Breinhygiëne
De stap van onbewust doen naar bewust steeds meer laten is belangrijk. “We hebben ons onbewust getraind om steeds meer te gaan doen. Nu is het de tijd dat we hele bewuste keuzes gaan maken en daarmee steeds meer gaan laten” adviseert Rick. Laten we meer werken aan onze breinhygiëne. En voordat we daarmee aan de slag gaan, is het verstandig om onszelf eerst af te vragen wat we willen dat het op gaat leveren. “Besluit alvast waar je de vrijgekomen hersenenergie aan wilt besteden. Welke mogelijke gedragsveranderingen wil je graag en hoe zorg je ervoor dat je die bewust inbedt in je dagelijkse routines.”
Rick van Asperen is spreker, trainer en auteur. Ren, wandel of slof voor zijn nieuwe boek Ik laat me niet gek maken naar de website van Rick.
